አክሱማውያን የግእዝን ፊደል ከሳቢያን ፊደል መፍጠራቸውና ታሪካዊ እንድምታው።

Created on 29 December, 2023 • knowledge tips • 248 views

አክሱማውያን የግእዝን ፊደል ከሳቢያን ፊደል መፍጠራቸውና ታሪካዊ እንድምታው።

አክሱማውያን ከሳቢያን ፊደል የተሳበውን የግዕዝ ፊደል በመፈልሰፋቸው ይታወቃሉ። ይህ አስደናቂ ስኬት በአፍሪካ ቀንድ ትልቅ ባህላዊና ቋንቋዊ ጠቀሜታ አለው። ግእዝ ጥንታዊ ቋንቋ፣ ሳቢያውያን በአክሱም መሸሸጊያ በጠየቁበት ጊዜ በመጀመርያው የአክሱማዊ መንግሥት ዘመነ መንግሥት እንደ ኦፊሴላዊ ቋንቋ በይፋ ተጀመረ። ነገር ግን የግእዝ ፊደል በአክሱማውያን መጎልበት የተለየ ታሪክ ነው። ይህ በ6ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በኋላ በትግራይ ክልል ኢትዮጵያ የጀመረው ፊደል በተለይ ከሴማዊ የግእዝ ቋንቋ ጋር የተያያዘ ነው።

የግእዝ ፊደል ታሪካዊ መነሻ ሳባውያንን በተመለከተ ከሚነሱ አሻሚ የይገባኛል ጥያቄዎች ይልቅ ወደ አክሱማውያን ሊመጡ እንደሚችሉ ግልጽ ማድረግ አስፈላጊ ነው። የደቡብ አረብ ፊደላት ቡድን አባል የሆነው የሳባውያን ፊደላት በጊዜ ሂደት ተለውጠዋል እና በመጨረሻም ወደ አረብኛ ፊደል ተተካ። ግዕዝ ከሳቢያን ፊደላት ጋር ተመሳሳይነት ሲኖረው፣ የአክሱማውያን የግእዝ ፊደል መጎልበት አስደናቂ ነው። የግእዝ ፊደል ቀስ በቀስ ዝግመተ ለውጥ እንደ አስደናቂ ለውጥ ሊታይ የሚችል ሲሆን ከዚህ ጋር ተያይዞ ያለው ሥዕል ይህንን ዘይቤ ለማስተዋል ይረዳል። የሳቢያን ሙስነድ ፊደላት ጉልህ ለውጥ በማድረግ የግእዝ ፊደል ብቅ አለ። በተጨማሪም ድምፃዊ ዘየ ለማድረግ በስክሪፕቱ ውስጥ ተጨማሪ አናባቢዎች ተካተዋል።

አክሱማውያን በተለይም የትግራይ ተወላጆች ሊቃውንት የግዕዝ ፊደልን በማዘጋጀት ለክልሉ ታሪክ ያላቸውን ልዩ አስተዋፅዖ በማሳየት ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል።

ጥንታዊቷ የዳማት ግዛት ከአክሱም በስተደቡብ በትግራይ ትገኝ ነበር።

በኢትዮጵያ የመጀመሪያው በአካባቢው የታወቀ ቦታ ነበር። ዳማት ከደቡብ አረቢያ ጋር የውጭ ግንኙነት መሰረተች። ዳማት የአዱሊስን ወደብ ለንግድ መሸጫነት ስትጠቀም እንደነበርም ታውቋል። አዱሊስ ትግራይ እንደነበረ ሁሉም ያውቃል፣ የኡሲያሊ ሳቦቴጅ ውል፣ ግንቦት 2 ቀን 1889፣ በ z ጣሊያኖች እና ምንሊክ II የተፈረመ የሰሜን ትግራይ አሁን ዘመናዊት ኤርትራ፣ ባህር ነጋሽ የቦጎስ ግዛቶች፣ ሃማሴን፣ አካለ-ጉዛይ፣ ወዘተ... እና የጣሊያን ኤርትራ የሚባለውን አዲስ ማንነት በተሳካ ሁኔታ በማቀነባበር እና በመርፌ ኮንኮርድ ለ60 አመታት ጨቆናቸው። የመታወቂያ ቀውሱን የሚያገኙት እዚያ ነው።

የትግርኛ እና የአማርኛ ፊደላት ከግእዝ የተውጣጡ፣ አወቃቀራቸውን የሚጋሩ እና 33 ቁምፊዎችን ያቀፈ ሲሆን እያንዳንዳቸው ሰባት የአናባቢ-አናባቢ ውህዶች ልዩነት አላቸው።

አክሱም የደቡብ አረቢያ ግዛቶችን አጥታለች።

የፋርስ ወረራ. ፋርሳውያን ተቆጣጠሩት።

መላው አረብ በ602 ዓ.ም. ከዚህ በኋላ እ.ኤ.አ.

ፋርሳውያን የአክሱምን ንግድ አቋረጡ

ህንድ እና ሲሎን

ለዚህ ስርወ መንግስት ስልጣን ያበቃው ሁኔታ እና መንግስቱን የሚገዙ ነገስታት ብዛት በእርግጠኝነት አይታወቅም።

የዛግዌ ጊዜ (1150-1270)

የአገው ህዝብ በአክሱማውያን ወግ ተጽኖ ክርስትናን እስከመቀበል ደርሷል። የዛግዌ ነገሥታት በአብያተ ክርስቲያናት ውስጥ ግዕዝን የሚጠቀሙ ክርስቲያኖች ነበሩ።

የላሊበላ ዘመነ መንግስት (1181-1221) የዛግዌ ስርወ መንግስት የዝነኛነት ደረጃ ላይ ደርሷል።

The Aksumites invent the Geez script.